آزمایش CBC یا شمارش کامل خون

آزمایش CBC یا شمارش کامل خون

هموگرام‌ که در اصطلاح پزشکی به آن سی بی سی CBC می‌گویند آزمایشی است که اطلاعات کلّی درخواستی پزشک یا دیگر متخصّصان علوم پزشکی درباره سلول‌های خون بیمار را ارائه می‌کند. یک تکنسین، نمونه خون بیمار را گرفته و تعداد تقریبی و نوع سلول‌های خونی در هر واحد حجم (میلی‌لیتر ) را گزارش می‌کند. همچنین متغیرهای کمی مانند میزان هموگلوبین خون و حجم متوسط گلبول های سرخ نیز توسط دستگاه آزمایش‌کننده گزارش می‌شوند.

سلول‌های موجود در جریان گردش خون به‌طور کلی به سه نوع تقسیم می‌شوند که شامل سلول های سفید خون (لکوسیت)، سلول های قرمز خون (اریتروسیت) و پلاکتها(ترومبوسیت) شده و تعداد غیر طبیعی(بالا یا پایین) ممکن است حضور بیماری را نشان دهد و از این رو شمارش سلول‌های خونی جزو شایع‌ترین تست‌های انجام شده خون در پزشکی هستند و می‌توانند یک مرور کلی از وضعیت سلامت عمومی بیمار را فراهم نمایند. شمارش کامل گلبول‌های خون آزمایش غربالگری برای بیشتر بیماری‌ها مثل کم خونیها، عفونت‌ها و اغلب بیماری‌های دیگر است.

تعداد گلبول های قرمز خون یا RBC

این سلولهای قرمز یا همان گلبولهای قرمز، در واقع اصلی ترین قسمت خون و عامل رنگ قرمز آن هستند. خود این رنگ قرمز به دلیل وجود ماده ای به نام هموگلوبین است که کمک می کند گلبو ل قرمز، اصلی ترین وظیفه خود یعنی حمل و نقل اکسیژن و دی اکسید کربن را انجام دهد. به طور خلاصه می شود گفت گلبولهای قرمز وسیله حمل و نقل اکسیژن از ریه به بقیه سلولهای بدن هستند.

مقادیر طبیعی RBC  بین 7/4 تا 1/6 میلیون در هر میکرولیتر خون می باشد که این عدد برای خانمها مقداری کمتر و در کودکان مقداری بیشتر است. خو نریزیهای گوارشی یا خو نریزیهای واضح از محل زخم، سوءتغذیه و فقر آهن یا کمبود ویتامین B12 ، شکستن سلولهای خونی یا همولیز در اثر بعضی بیماریهای خاص ، بعضی مشکلات ژنتیکی مثل گلبولهای قرمز سلول داسی شکل و مشکلات مغز استخوان باعث پایین آمدن مقدار گلبو لهای قرمز می شوند. نارسایی و بعضی مشکلات کلیوی، بیماریهای مزمن و تومورهای سرطانی و همچنین بیماریهای روماتویید هم باعث از بین رفتن RBC های خون و کاهش این عدد در برگه آزمایش می شوند.

مقدار بالای گلبول قرمز می تواند نشان دهنده ظرفیت بالای حمل اکسیژن باشد. در بعضی ورزشکاران و همچنین زندگی در ارتفاع به خاطر کمبود اکسیژن در هوا باعث افزایش RBC خون می شود.گلبول قرمز به طور طبیعی بعد از تولید در مغز استخوان 120 روز در خون زندگی می کند و در آخر عمر خود خرد می شود و به عناصر سازنده اش تبدیل می شود.

• مقدار RBC ها در طی بارداری به طور طبیعی کمی کمتر نشان داده می شود چون حجم مایع خون افزایش پیدا کرده است.
• عدد RBC در واقع مقدار دقیق گلبو لهای قرمز در1 میلی لیتر خون محیطی است.
• بسته به آزمایشگاه و نوع کیت مورد استفاده، ممکن است مقیاس شمارش این سلول فرق کند.
• مصرف بعضی داروها باعث کاهش RBC می شود.

تعداد گلبول های سفید خون یا WBC

اندازه گیری مقدار گلبولهای سفید خون یکی از رو شهای اصلی تعیین وجود عفونت در بدن است چون این سلولها که جزو سیستم دفاعی بدن هستند در شرایط بیماری های عفونی و غیرعفونی واکنشهای مختلفی از خود نشان می دهند. میزان طبیعی گلبول‌های سفید ۴۵۰۰ الی ۱۰۰۰۰ گلبول سفید در هر میکرولیتر(LCM) است.

 بیماری لکوپنی یا پایین آمدن گلبول‌های سفید در موارد  نارسایی مغز استخوان( برای مثال ناشی از عفونت، تومور)، بیماری‌های واسکولار-کلاژنی ( مثل لوپوس )، بیماری‌های کبدی و طحال و رادیوتراپی ایجاد می‌شود.

لکوسیتوز یا بالا رفتن گلبول‌های سفید نیز در بیماری‌های عفونی(مثل مونونوکلئوز عفونی)، بیماری‌های التهابی ( مثل آرتریت رماتوئید و آلرژی)، لوسمی یا سرطان خون، استرس شدید روحی یا فیزیکی و آسیب بافتی ( سوختگی شدید)  دیده می‌شود.

• عمل اصلی گلبول سفید مبارزه با عفونت و حذف عوامل خارجی و مزاحم است و در مواقع آلرژی ها هم این سلو لها مسئول بروز واکنش هستند.
• تغییر هر کدام از انواع WBC معنی خاص خود را دارد و ممکن است نشان دهنده عفونت با میکروب، ویروس و یا حتی استرس باشد.
• فعالیت شدید بدنی و ورزش سنگین هم برای مدتی باعث بالا رفتن تعداد WBC در خون می شود. بارداری و زایمان هم این مقدار را افزایش می دهند.

HCTهماتوکریت یا

هموتوکریت یا HCT هم یکی از مقادیر اندازه گیری گلبول قرمز است. هماتوکریت درصدی از حجم کلی خون است که از گلبول قرمز ساخته شده و با اندازه گیری قسمت قرمز رسوب خون در لوله آزمایش نسبت به کل ارتفاع خون اندازه گیری می شود.  به خاطر بیماری ها و شرایط مختلفی که می توانند اندازه گیری RBC و Hgb را با اشکال مواجه کنند، HCT  هم اندازه گیری می شود تا به طور مستقیم نشان دهنده اندازه هموگلوبین و گلبول قرمز در خون باشد. این عدد معمولا با درصد نشان داده می شود.

مقادیر طبیعی: اعداد بین 42 تا 52 درصد برای آقایان و 37 تا 47 درصد برای خانمها نرمال به حساب می آید. در خانمهای باردار درصد بالاتر از 33 طبیعی است. سوختگی، ا سهال شدید، بیماری های انسدادی ریوی، از دست دادن زیاد آب، تولید بیش از حد گلبول قرمز عوامل افزایش HCT هستند. بیماری هایی که باعث به وجود آمدن شکلهای غیرطبیعی گلبول قرمز می شوند ( بیماری گلبول قرمز داسی شکل) مقدار HCT را تغییر می دهند.

• وقتی مقدار گلبول سفید به شدت بالا باشد بر مقدار HCT موثر است.
• در صورت طبیعی بودن اندازه های گلبول قرمز، مقدار هماتوکریت 3 برابر هموگلوبین است.
• هماتوکریت را نباید بلافاصله بعد از خونریزی شدید اندازه گیری کرد.

هموگلوبین یا Hgb

در برگه های آزمایش مختلف ممکن است به صورتهای مختلف HGB،Hg ، یا Hgb نوشته شود.  همه اینها مخفف کلمه هموگلوبین، یکی از عناصر اصلی تشکیل دهنده گلبول قرمز است.  این ماده که در آن آهن به کار رفته خود از اسید آمینه تشکیل شده و جایگاههای مختلفی برای ترکیب با اکسیژن دارد. هموگلوبین در جایی که اکسیژن زیاد وجود دارد با آن ترکیب می شود و در محیط کم اکسیژن آن را آزاد می کند. اندازه گیری مقدار کلی هموگلوبین در واقع نوعی نشان هنده تعداد گلبو لهای قرمز است.

مقدار طبیعی برای آقایان بین 14 تا 18 گرم در هر دسی لیتر است و برای خانم ها مقادیر بین 12 تا 16 گرم در هر دسی لیتر طبیعی محسوب می شود. کم خونی، خون ریزی شدید،  سرطان،  سوءتغذیه،  بیماری لوپوس، بیمار یهای کلیوی و بزرگی طحال باعث کاهش هموگلوبین می شوند.  مصرف آنتی بیوتیک ها،  آسپیرین و ایندومتاسین و همچنین داروهای ضدسرطان هم هموگلوبین خون را کم می کنند.

مشکلات ریوي، سوختگی شدید، نارسایی مزمن ریه و از دست دادن زیاد آب مقدار این ماده حیاتی را افزایش می دهند. جنتامایسین و متیل دوپا هم جزو داروهایی هستند که عوارض جانبی شان افزایش Hgb است. مقدار Hgb در بارداری کاهش می یابد چون با اینکه خونسازی کمی بیشتر شده است اما حجم مایع بدن و خون بالا رفته و مقدارکلی هموگلوبین در هر دسی لیتر آن کاهش می یابد.

• زندگی در ارتفاع هم به خاطر نیاز بیشتر بدن به اکسیژن و کمبود اکسیژن محیط باعث تولید بیشتر هموگلوبین می شود.
• در طحال اغلب سلول های پیرخون تخریب می شوند. بزرگ شدن طحال یعنی تخریب بیشتر سلول ها و به همین دلیل به دنبال آن کاهش RBC و Hgb رخ می دهد.

پلاکت یا Plt

پلاکت ها، اجزای کوچک دیسکی شکل هستند که در خون وجود دارند و از بقیه سلو ل های خونی بسیار کوچک ترند. این ساختارها حاوی آنزیم هایی هستند که باعث انعقاد خون می شوند و وظیفه اصلی آنها جلوگیری از خو نریزی و خارج شدن گلبول قرمز از داخل رگ است.

مقدار  Plt  نشان دهنده تعداد پلاکتها در هر میلی لیتر مکعب خون است و عدد مربوط به آن معمولا بزرگترین عدد برگه آزمایش خون است. به غیر از کنترل سیستم انعقادی خون، از میزان پلاکت برای بررسی روند بهبود نارسایی مغز استخوان و بیماریهای خونی هم استفاده می شود.

مقدار طبیعی پلاکت بین 150 هزار تا 400 هزار در هر میلی مترمکعب خون برای بزرگسالان و در نوزادان این مقدار کمی بیشتر است. مقدار پلاکت زیر 50 هزار یا بیشتر از یک میلیون کاملا غیرطبیعی است و نیازمند توجه ویژه است. بیماری آرتریت روماتویید، کم خونی فقر آهن و مشکلات بعد از برداشت طحال باعث افزایش مقدار پلاکت می شوند. به این عوامل می توان بعضی سرطانها و بیماری های ژنتیکی خاص را هم اضافه کرد. ورزش شدید و قدرتی باعث افزایش میزان پلاکت می شود. در هنگام قاعدگی مقدار پلاکت کمی کاهش پیدا می کند. قرص های ضدبارداری باعث بالا رفتن مقدار پلاکت می شوند. در حالی که استامینوفن پلاکت را کاهش می دهد.