الکتروکاردیوگرام : (Electrocardiogram) به نمودار ثبتشده تغییرات پتانسیل الکتریکی ناشی از تحریک عضله قلب گفته میشود و معمولاً با مخفف ECG یا (Elektrokardiogramm) EKG مشخص میشود.
دستگاه الکتروکاردیوگراف، این نمودار را بر روی نوار کاغذیِ خطکشیشدهای که ویژه این کار است، بهطور پیوسته ضبط میکند. اطلاعاتی که روی الکتروکاردیوگرام ضبط میشود نشاندهنده امواج الکتریکی محرک قلب است. این امواج نمایشگر مراحل مختلف تحریکات قلبی هستند.
منحنی ای را که رسم میشود «الکتروکاردیوگرام» مینامند. پزشکان میتوانند از روی این منحنی به نحوه عمل قلب پی ببرند. هر منحنی شامل سه موج است. موج p فعالیت الکتریکی دهلیزها، موج کمپلکس QRS فعالیت الکتریکی بطنها و موج T استراحت بطنها را نمایش میدهد.
سیکل قلبی همراه با الکتروکاردیوگرافی
در این مرحله بطنها و دهلیزها در حال استراحتاند. خون تیره به وسیله بزرگ سیاهرگهای زبرین و زیرین (وریدهای اجوف فوقانی و تحتانی)، به دهلیز راست میریزد. این خون بهخاطر وزنش، از طریق دریچههای دهلیزی-بطنی – که بههنگام پایان موج T سیکل قلبیِ پیشین باز شدهاند- وارد بطن ها میشود و آنها را تا حدی پر میکند. اما برای اینکه خون دهلیزها به طور کامل وارد بطن ها بشود، دهلیزها باید منقبض شوند. لازم است ذکر شود هر ماهیچه ای در قلب که بخواهد منقبض شود یا استراحت کند، ابتدا باید موج انقباض یا استراحتش در تمام نقاط آن ماهیچه منتشر شود. پس برای انقباض دهلیزها، ابتدا باید پیام انقباض در سراسر آنها منتشر بشود. این کار توسط بافت گرهی دهلیز انجام میشود. در بین دو دهلیز این تنها دهلیز راست است که دارای بافت گرهی است، از سویی کانون زایش انقباضات قلب نیز که همان گره پیشآهنگ(SA node) میباشد در دیواره پشتی دهلیز راست و در زیر منفذ بزرگ سیاهرگ زبرین قرار دارد. پس برای انقباض ابتدا گره پیشآهنگ به صورت ریتم خودبه خودی تحریک میشود و این پیام انقباض را از طریق ۳ رشته گرهیِ دهلیز راست به گره دهلیزی-بطنی ــ که در حد فاصل بین دیواره دهلیزها و بطن ها و کمی متمایل به دهلیز راست قرار دارد ، هدایت میکند. طی حرکت پیام از پیشاهنگ به دهلیزی-بطنی، میونهای میوکاردِ قلب که در مسیر انتقال این پیام قرار دارند، منقبض شده و این انقباض از میونی به میون دیگر در دهلیز راست انتشار مییابد و نهایتاً از طریق میونهای دهلیز راست به میونهای دهلیز چپ نیز منتشر شده و کل دهلیزها را فرامیگیرد. البته این پیام نمیتواند از طریق میونهای دهلیزها به میونهای بطن منتقل شود، چون در دیواره بین بطن ها و دهلیزها بافت پیوندیِ رشتهایِ عایقی قرار دارد که باعث میشود انتقال پیام از دهلیزها به بطون تنها از طریق بافت گرهی که از وسط این عایق رد میشود صورت گیرد. اگر این بافت عایق نبود، دهلیزها و بطن ها همزمان با هم منقبض میشدند و کارایی قلب بسیار پایین میآمد؛ چون در این حالت، پس از پمپاژ مقدار کمی خون به بطن، آنها نیز همین مقدار کم را بهسمت بدن و ششها پمپ میکردند و خون کمی به آنها میرسید. پس از اینکه این پیام بهطور کامل سراسر دهلیز را فراگرفت، در الکتروکاردیوگرام موج P ثبت میگردد. بلافاصله بعد از آن، مدت استراحت عمومی قلب، یعنی ۰٫۴ ثانیه به اتمام میرسد.